ЗАГАДКИ ТАБЫШКАКТАР

АР-БӰТКЕН ЛЕ ОНЫҤ КУБУЛТАЛАРЫ

 

Ар-бӱткен ле оныҥ кубулталары

Барза, барза, учы јок,
Кессе, кессе каны јок.
(Јер)

Эҥ ле семис не?
(Јер)

Кескенде – чыдажат,
Ооткондо – чыдажат.
Ончозы учун јакшыла тӧлӧйт.
(Јер)

Кезип те болбос, јарып та болбос.
(Јер)

Тыйрык-мыйрык, тыдраҥ, тактак.
(Јер)

Кара энем «јанаак» дийт,
Ак энем «бараак» дийт.
(Јер ле кар)

Тудуп болбос кара јорго.
(Агын суу)

Бирӱзи «јӱгӱреек» дийт,
Бирӱзи «јадаак» дийт.
(Суу ла таш)

Бирӱзи айдат: «Кожо бараак»,
Бирӱзи айдат: «Кожо јадаак».
(Суу ла таш)

Акса-акса, тӱгенбес,
Јатса-јатса, чылабас.
(Суу ла таш)

Соок тӱшсе, када берер,
Јылу келзе, ага берер.
(Суу ла тош)

Бирӱзи ӧлзӧ, экинчизи тирилер,
Бирӱзи тирилзе, экинчизи ӧлӧр.
(Тош ло суу)

Калтыр-култыр кӧчӱп бараат,
Кара јорго бош бараат.
(Суула тош акканы)

Шыҥырап барып јадала,
Шил алдына јажынат.
(Тош алдында суу)

Суу кечире кӱскӱ јадыры.
(Тош)

Талайбыла ол келет,
Јарат орто јайылат.
(Толку)

Јап-јаҥы тон,
Эдегинде јыртыкту.
(Суалгыш)

Эбирилчик-бурылчык, ичеге-мӧӧн.
(Субак)

Эки карындаш кӱрежет,
Бой-бойына јуукташпайт.
(Сууныҥ јараттары)

Бойы тулку, камык сӧӧктӱ, кеден тонду.
(Балык)

Суудаҥ чыкса, ӧлӧ берер,
Сууга кирзе, тындана берер.
(Балык)

Суудаҥ келген аҥныҥ
Тӧрт таманында туйгак јок,
Турган бойында тӱк јок.
(Балык)

Канады бар да болзо, учпай јат,
Буды јок то болзо, једижип болбозыҥ.
(Балык)

Буды јерде,
Бажы теҥериде.
(Туу)

Ак уй ӧрӧ барды,
Кӧк уй туруп калды.
(Булут ла теҥери)

Бас-бас кийис,
Базылбас кийис.
(Булут)

Эки ириктиҥ терелери теҥ.
(Јер ле теҥери)

Тас кебис ле тӱктӱ кебис.
(Теҥери ле јер)

Тӱби де јок, учы да јок кӧк талай.
(Теҥери)

Кӧрзӧм-кӧрзӧм, кӧс јетпес,
Барзам-барзам, бут јетпес.
(Теҥери ле јер)

Теп-тегерик, тегерик,
Тепши бажы сом алтын.
(Теҥери ле Кӱн)

Кырдыҥ ары јанынаҥ ӧрт чыгат.
(Кӱн чыкканы)

Тӱн болзо, кӧзин јумат,
Тӱш болзо, кӧзин ачат.
(Кӱн)

Алтын-сары ат барадат,
Ак-јарыкты ол јарыдат.
(Кӱн)

Узакка не јӱгӱрӱк?
(Кӱнниҥ чогы)

Туудаҥ тууга алтын учук тартылган,
Учы-бажына оныҥ јетпезиҥ.
(Кӱнниҥ чогы)

Кайырчагыма кан чачылды.
(Кӱнниҥ чогы)

Кыр ажыра кызыл тӱлкӱ ойлоды.
(Кӱн ашканы)

Кыр ажыра кызыл айак чачып ийдим.
(Кӱн ашканы)

Бирӱзи «тӱш јакшы» дийт,
Бирӱзи «тӱн јакшы» дийт.
(Кӱн ле Ай)

Бирӱзи тӱште иштейин дийт,
Бирӱзи тӱнде иштейин дийт.
(Кӱн ле Ай)

Мӧҥӱн ат талайла маҥтады,
Буды оныҥ сууланбады.
(Теҥериде Ай)

Кӱрентиде кӱмӱш чӧӧчӧй.
(Ай)

Айыл ӱстинде алтын јӱрек јадыры.
(Ай)

Айыл јыртыгынаҥ арык тӧӧ шыгалайт.
(Јаҥы Ай)

Айыл ӱстине јарым курут кыстадым.
(Ай)

Тошто буланныҥ јаагы јадыры.
(Ай)

Тоштыҥ ӱстинде казанныҥ јемтиги јадыры.
(Ай)

Боодой ӧгӧӧн боочыны ажа берди.
(Ай ашканы)

Кыр ажыра томырак таштадым.
(Ай ашканы)

Эжик алдында бир кайыҥ:
Он беш будагы ӧрӧ кӧдӱрилген,
Он беш будагы тӧмӧн бӧкӧйгӧн.
(Јаҥырган ла эскирген Айдыҥ кӱндери)

Тӧмӧртинеҥ тӧрт таманду куш келди.
(Јылдыҥ тӧрт ӧйи)

Орчылаҥды айланып, он эки сабарлу куш келди.
(Јылдыҥ он эки айы)

Былтыр барган кара тай,
Быјыл ойто једип келди.
(Јыл киргени)

Тӧрт баатыр кӱрежет,
Бирӱзи де јеҥип болбойт.
(Јылдыҥ тӧрт ӧйи)

Бир мӧш он эки будакту,
Будак сайын одус кузукту.
(Бир јыл он эки айлу, бир ай одус кӱндӱ)

Бир тытта он эки будак,
Кажы ла будакта одус чочогой,
Кажы ла чочогой јети эмилдӱ.
(Бир јыл он эки айлу, бир айда одус кӱн, бир неделеде јети кӱн)

Былтыр барган јараш бее
Быјыл келип, суу ичти.
(Јас)

Ары барган ак байтал
Айланып келип киштеди.
(Кыш)

Бирӱзи «јылу керек» дийит,
Бирӱзи «соок керек» дийт.
(Јай ла кыш)

Кара бука јелип келди,
Калык-јонды јеҥип чыкты.
(Тӱн киргени)

Айланбастыҥ тӱбинеҥ ак эчки маҥтап келди.
(Таҥ атканы)

Тӱмен койым јӱре берди,
Тӱҥзӱк кучам артып калды.
(Јылдыстар ла Ай)

Муҥ сары койлорло јаҥыс сары куча јӱрет.
(Јылдыстар ла Ай)

Муҥ кой кабырган Муҥулдай ӧбӧӧн туру.
(Јылдыстар ла Ай)

Муҥ кой сала берди,
Муҥулдай апшыйак туруп калды.
(Јылдыстар ла Ай)

Ыраакта сары јинји суркурайт.
(Јылдыс)

Тошто буудай тӧгӱлип калтыр.
(Теҥериде јылдыстар)

Јиги јок торко, тизӱзи јок јинји.
(Теҥери ле јылдыстар)

Тӱнде тӧгӱлип калган аш јадат,
Эртен тура јоголып калат.
(Јылдыстар)

Теҥериде ак армакчы чӧйилди.
(Кардыҥ јолы деп бызырайган јылдыс)

Теҥериниҥ уулы – Тенек-Бӧкӧ.
(Салкын)

Тутса – тудулбас,
Кӧрзӧ – кӧрӱнбес,
Соксо – согулбас
Кожоҥчы уул.
(Салкын)

Кӧрӱнбейт, тудулбайт,
Је кожоҥы угулат.
(Салкын)

Теҥериниҥ уулы – Тенек-Бӧкӧ,
Бистиҥ уул – Чет-Бӧкӧ.
(Салкын ла чадыр)

Теҥериниҥ уулы – Тенек-Бӧкӧ,
Јердиҥ уулы – Темдӱ-Бӧкӧ.
(Салкын ла чакы)

Кааннаҥ-бийдеҥ элчи келди,
Камык албаты мӱргӱй берди.
(Салкын ла агаштар)

Ичкертинеҥ бичик келди,
Улус ончо мӱргӱй берди.
(Салкынга соктырган агаштар)

Јердеҥ чыкса, теҥериге једер,
Теҥеринеҥ тӱшсе, јерге кирер.
(Туман)

Табыр-тубыр табышту,
Тайга ажып, једе конды.
(Јааш)

Сенде де, менде де,
Селемер тууда да.
(Тыныш ла туман)

Кӧк бука огырат,
Кӧп калыкка угулат.
(Кӱкӱрт)

Ӱни јаан кезер уул.
(Кӱкӱрт)

Алтын тайагы јалт этти,
Јер-алтай силкине берди.
(Јалкын ла кӱкӱрт)

Кара уй јелдеп келди,
Буказы кийнинеҥ бустап келди.
(Булут ла кӱкӱрт)

Кара айгыр киштеп келди,
Јеерен бее јелип келди.
(Булут, кӱкӱрт ле јалкын)

Кызыл-јеерен ат маҥтады,
Карарган јолы артып калды.
(Ӧрт)

Сары айгырдыҥ сидиги сегис јылга јылыйбады.
(Ӧрттиҥ орды)

Кызыл элик јаткан јердеҥ ӧлӧҥ чыкпас.
(Ӧрттиҥ орды)

Јеерен тепкен јердеҥ јети јылга ӧлӧҥ чыкпас.
(Ӧрттиҥ орды)

Теҥеринеҥ тӱжӱп келди,
Темир чилеп сайыла берди.
(Солоҥы)

Кыр ажыра колоҥ тартылган.
(Солоҥы)

Ӧҥдӱ колоҥ ӧлӧ тууны орой тарттты.
(Солоҥы)

Моҥолдоҥ келген сары учук,
Кыдаттаҥ келген кызыл учук.
(Солоҥы)

Кӧрзӧҥ, кӧрӱнбес,
Кыйгырзаҥ, ӧткӧнип турар.
(Јаҥылга)

Учканда – унчукпайт,
Јатканда – унчукпайт,
Ӧлӧр тушта кожоҥдойт.
(Кар)

Соок тӱшкежин – учуп тӱжер,
Јылу келгежин – урулып тӱжер.
(Кар ла јаҥмыр)

Јадып-јадып, суу јаар ууланды.
(Кар кайылганы)

Аркада ак бӧрӱктӱ ӧгӧӧн туру.
(Карлу тӧҥӧш)

Ак торко јоголды, ногон торко јайылды.
(Кар кайылганы, кӧк чыкканы)

Колы јок, малтазы јок,
Коо јараш кӱр тудат.
(Соок)

Колго тудулбас, кӧскӧ кӧрӱнбес.
(Кей)

Кӧрзӧ-кӧрзӧ, кӧрӱнбес,
Тутса-тутса, тудублас.
(Кей)

Јелип-јелип барадала,
Јерге кирип, табылбай калды.
(Јиргилјин)

Адамныҥ кара армакчызын тӱрӱп болбодым.
(Јол)

Турзам, теҥериге једерим,
Оныҥ учун турбай јадым.
(Јол)

Јатса, ӧлӧҥнӧҥ јабыс,
Тургузып ийзе, теҥериге сайылар.
(Јол)

Таманымнаҥ ол качып,
Ташка-тууга чыгат.
Ташка-тууга мен чыксам,
Телекейди айланат.
(Јол)

Саста јелбер чачту балдар отуры.
(Састыҥ тӧҥӧзӧктӧри)

Кӧлӧткӧзи јок кара бее.
(Оро)