БИРГЕ БИРДИ КОШКОЖЫН
Тыйрык-мыйрык Чойлошкон Бирге бирди ол кошкон. Тӱни-тӱжи бодогон, Бодоп болбой бодонгон.
Арка-ташта сок jаҥыс Санаалу бӱткен Ат-Коҥыс Бодолгодо бодонгон, Чойлошконго болушкан.
- Кару наjым, Чойлошкон, Бодолгодо сен - jӱдек. Отур мениҥ jаныма, Бодоорына ӱренеек.
Бирге бирди кожорго, Темдек эдип тоолоорго, Jылган куртты алаалы, Оны меге кожоолы.
Ол - jаҥыс, мен - jаҥыс, Ол - бир, мен - бир, Ол - курт, мен - коҥыс, Кожуп ийзе - курт-коҥыс.
Тыйрак-мыйрык Чойлошкон Тырмап ийди тас бажын. Бодоп билер Коҥыстыҥ Кайкап турат санаазын.
АЙЛЫС БИСТИҤ – «АЗБУКА»
Айлыс бистиҥ - «Азбука», Адым мениҥ - А танык. Мени ээчий Б, В, Г, Кирзеер биске, jол ачык.
Д ла J - наjылар, Кожо ойноп jадылар. Е ле Ё - игистер, Тӱҥей бӱткен кӱлӱктер.
Адару «жу» ла «жу», Эки нӧкӧр кажаанда. Бу экӱниҥ кажызы, Таныбайдым, Ж ла З?
И ле Й иштеҥкей, Айылдыҥ ичин jуунадат. Мында jылу, ару кей, Айак-казан jылтырайт.
Тӧрт нӧкӧр К, Л, М, Н Кӧргӱзет jакшы кылыгын. Н-га тӱҥей Ҥ танык, Тумчугы оныҥ кайкамjык.
О танык ачынчак, Сыйны Ӧ-ни айткылайт: «Jаантайын ла сен ӧчӧш, Кӧстӧриҥ чек jӧргӧмӧш».
Чуркурап jадар П ла Р Бӱгӱн, карын, амыр. Эптӱ, jакшы ойногой, Бой-бойын тоогой.
Эски Айдый С танык Эстеп отуры орында. Кирип келген Т ла У Айдыжат: «Уйку тату».
Ӱкӱ ошкош кӧстӧрлӱ
Ӱ танык каруулда. Уйку билбес ӱкӱ Бӱгӱн оныҥ jанында.
Ф танык мактанчак, Кезикте ол jарбынчак. Мыкындарын тайанат, «Фу» деп ӱшкӱрет.
Ого кӧрӧ Х ла Ц Ачынза да, кӱндӱзек. Ч дезе чечеркек, Бойы дезе ару-чек.
Ш танык шыраҥкай, Таныктарга jалакай. Щ танык куйрукту, Ш-ла ол jаҥыс укту.
Кату темдек кылыкту, Ы-наҥ тайак блаажат. Тайак jокко Ы танык Jымжак темдек боло берер.
Э танык эжикте, Ээчий бисти кычырат: «Эй, балдар, киригер, Бисле таныш болугар».
Ю ла Я учында Слерге чӧрчӧк куучындаар. Оноҥ айдар: «Слер, балдар, Эмди бойоор кычыраар».
ОМОНИМДЕР Сӧстӧр тӱҥей угулза да, учуры башка сӧстӧр
* * * Сен оны jыга сок, Jыга jӱктӱ таҥманы. Сок jаҥыс ол кӱлӱк Чечен адат таҥманы.
Кӧп саба уулчактар Меге айдат: «Оны саба!» Меге керек jок ӧч! Кылыгым, мында ӧч!
* * * Соок кӱнде Соок-Таадак Туура jердеҥ соот экелди. Тура сооткон ол таадакты Jылу ӧрӧкӧн эзиниле сокты.
* * * Кайчы чӧрчӧк баштады, Балдар сӱӱнип тыҥдады. Ӱӱре-jеле кайчы алып, Чаазын кезип иштеди.
* * * Кезер уулчак бисте бар, Агаш-ташты ӱзе кезер. Тоҥ болбосто бараксан Тоҥ агашты jондогон.
* * * Тӱш jеримде тал-тӱште Jеениме тӱштим айылдап. Айттым ого: «Курсак ас, Сакыыр мениҥ ӧйим ас».
* * * Каргаа каактайт: «Кар-кар!» Кар быjыл jаан тӱшкен. Бойы тӱшти тереҥ карга, Оноҥ курсак табарга.
* * * Сайлу кумакта Торко Кузук сайлап отурат. Чай кайнадым ӧйгӧ Чай биjезин улалтат.
* * * Койлор чыкты энчикпей одорго, Бачымдап бардым тош оодорго. Сызылып келген соок чыкты Арчып салдым энчигип болбой.
* * * Тай адына минеле, Тайыс суула jелдирип, Таайыс келди айылдап. - Таай, балдар, - дейле, Тайын биске сыйлады. - Тайыгарга минеле, Таайыс бар деп айдала, Меге айылдап келигер. * * * Адам jаскыда кыра сӱрген, Ачап тӱлкӱ койонды сӱрген. Ортон акам армакчы тӱрген, Койон маҥтайт сӱреен тӱрген.
* * * Куу туман ӱстиле Куу учуп барадат. Кайа кӧргӧн кӧстӧри Кайа-ташка илинет.
* * * Амырап кӧзиҥди jум, Оноҥ атла чабарыҥ. Быjыл бисте ӧлӧҥ jум, Сӱӱнип оны чабарыҥ.
* * * Ада, мени арба, Мен «эки» алдым. Арыш, сула, арба - Аш деп билбедим.
Адам одын jарат, Айткан сӧзи укаалу: «Сууда эки jарат, Талдап алзаҥ бирӱзин».
* * * Jедип келди jас, Сен ооруҥды jас. Оноҥ ороны кас, Ого тӱжер кас.
* * * Меге jети ле jаш. Мен эмди де jаш, Jаш агаштый jараш. Кӧзимде суркурайт jаш, Чыгып болбозым, Тышкары - jааш.
* * * Меге эмди jети jаш, Jаанам айдат: «Балам jаш». Эрте таҥнаҥ - ургун jааш, Одын-ӧлӧҥ - ӱлӱш-jаш.
Сууга ӧтпӧс ӧдӱк бар, Кем оны табар? Кару jаанам бойыҥ бар, Магазинге сен табар.
Тату канпет амзайын, Jалбагынаҥ jадайын. Теҥериде jарык Кӱн, Меге дезе - амыр кӱн.
* * * Эжикте мындый jар: «Одынды капшай jар! Эмди ле биске кел, Эмди тӱрген экел! Кече экелген эмди Уулагыс ончо эмди».
* * * Сен, киске, ары jыл, Бӱгӱн кирди Jаҥы jыл! Jалбагынаҥ орында jат, Соок-Таадак келип jат!
* * * Чайга чай керек jок, Калаш берзеҥ, ол jибес. Ойында ол «ток» ло «ток», Биjелезе, билинбес.
* * * Теҥериде Кӱн тийет, Иш мениҥ jалкуума тийет. Кӱн мени изидет, Jалкуум дезе там тыҥыйт.
|